ບຸກຄົນທີ່ຫາໄດ້ຍາກໃນສັງຄົມ
ໂດຍ : ສິງປະທຸມ ພິກຂຸ
ສັງຄົມໃນປະຈຸບັນນີ້ ຜູ້ຄົນຕ່າງຍາດແຍ່ງຊີງດີຊີງເດັ່ນກັນແບບບໍ່ມີເຫດຜົນ ປາສະຈາກຄວາມເມດຕາປານີ ມີຄວາມໂຫດ ຮ້າຍປ່າເຖື່ອນ ຖືເອົາຜົນປໂຍດຂອງຕົນເອງແລະພວກພ້ອງເປັນໃຫຍ່ ຄົນອື່ນຈະໄດ້ຮັບຄວາມ ເສັຽຫາຍ ຢ່າງໃດກໍ່ບໍ່ ຫ່ວງໃຍ ສົນໃຈ ຂໍໃຫ້ຕົນເອງໄດ້ຮັບຜົນປໂຍດ ພຶດຕິກໍາແປກປລາດທາງສັງຄົມດັ່ງກ່າວນີ້ ເກີດຂຶ້ນໃນສັງຄົມ ທຸກຊົນຊັ້ນ ສາເຫດໃຫຍ່ໆ ອາດເປັນເພາະວ່າການເພິ່ມຂຶ້ນຂອງປະຊາກອນໂລກເປັນຈໍານວນຫລາຍ ນອກຈາກນີ້ມະນຸດຍັງພົບກັບພາວະໂລກຮ້ອນ ເຊິ່ງສ້າງຄວາມທຸກຍາກຢ່າງໜັກໜ່ວງ ກ່າວໄດ້ວ່າມະນຸດໃນສັງຄົມສມັຍໃໝ່ ກໍາລັງພົບກັບການຍາດແຍ່ງອາຫານ ກັບໄພ ພິບັດທາງທໍາມະຊາດ ຣວມທັງໄພວິປຣິດທາງສີລທັມຄື ຜູ້ຄົນສ່ວນໃຫຍ່ ຫ່າງຈາກສາສນາ ບໍ່ຢາກຄິດຢາກເຮັດອັນໃດ ເລີຍທີ່ຫຍຸ້ງຍາກສັບສົນ ນັ້ນໝາຍເຖິງຂາດຄວາມຕື່ນຕົວທີ່ຈະເສັຽສລະ ຫລືສ້າງຄວາມດີຄືມີຄວາມເຫັນແກ່ຕົວຢ່າງຍິ່ງຂຶ້ນ
ເພື່ອຄວາມຢູ່ລອດປອດໄພຂອງຕົນເອງ ຄອບຄົວແລະເພື່ອນຝູງ ສາຍເຫດດັ່ງກ່າວເຮັດໃຫ້ສະພາບສັງຄົມບໍ່ໜ້າຢູ່ ບໍ່ເປັນມິດຕໍ່ເພື່ອນບ້ານ ຂາດການພັດທະນາຍົກຣະດັບຈິດໃຈແລະຊີວິດໃຫ້ສູງຂຶ້ນຄືວິຖີຊີວິດເກືອບຈະບໍ່ໄດ້ຢູ່ໃນ ເສັ້ນທາງ ແຫ່ງ ຄວາມເປັນອາຣະຍະຊົນຄືຄວາມຈະເຣິນຢ່າງປະເສີດ ຄວາມຈະເຣິນງອກງາມທີ່ໄດ້ສາຣະສົມກັບທີ່ເປັນຜູ້ຈະເຣິນແລ້ວ
ໃນການຄົບຫາສະມາຄົມກັບບຸກຄົນອື່ນໃນສັງຄົມສມັຍປະຈຸບັນນີ້ຜູ້ປະຕິບັດທັມຕ້ອງກວດສອບໃຫ້ລະອຽດຫລາຍຂຶ້ນ ຢ່າປມາດ ເພາະການສ້າງມິຕພາບກັບມິດທຽມ ຈະເຮັດໃຫ້ເຮົາເສັຍເວລາແລະຊັບສິນເງິນທອງຢ່າງຄິດບໍ່ເຖິງ ເພາະບຸກຄົນ ເຫລົ່ານີ້ອາດມາຈາກພົບພູມທີ່ຕໍ່າພ້ອມທີ່ຈະເຮັດສິ່ງທີ່ເປັນອະກຸສົນໄດ້ຕລອດເວລາ ໂດຍບໍ່ລະອາຍແລະຢ້ານກົວຕໍ່ບາບກັມ ດັງນັ້ນຜູ້ປະຕິບັດທັມສາມາດປ້ອງກັນມະນຸດມະຫາໄພເຫລົ່ານີ້ໄດ້ດ້ວຍຕົນເອງ ໂດຍໝັ່ນກວດສອບ ຄຸນລັກສະນະຄົນທີ່ເຮົາ ກໍາລັງຄົບຢູ່ນັ້ນ ເພື່ອໃຫ້ເກີດມຸມມອງ (Outlook) ໃນວົງກວ້າງສຳຫລັບເຣື່ອງການສ້າງມິຕພາບກັບບຸກຄົນອື່ນໃນສັງຄົມນັ້ນ ໃຫ້ພິຈາຣະນາເຖິງບຸກຄົນສໍາຄັນທີ່ຄວນເຂົ້າໃຈຢ່າງເລິກເຊິ່ງຄື ບຸກຄົນທີ່ຫາໄດ້ຍາກ 2 ຢ່າງ ດັ່ງນີ້
1. ບຸພະກາຣີ ແປວ່າ ບຸກຄົນຜູ້ທໍາອຸປະກາຣະກ່ອນ (one who is first to do a favor; previous benefactor) ໄດ້ແກ່ບຸກຄົນ ຜູ້ມີນິດໃສນໍ້າໃຈດີ ໂອບອ້ອມອາຣີ ມີຈິດປະກອບດ້ວຍຄວາມຮັກ ຄວາມປາຖນາດີ ຫວັງຄວາມສຸຂຄວາມຈະເຣິນຕໍ່ຜູ້ອື່ນ ບໍ່ຄິດຢາກໄດ້ແຕ່ຝ່າຍດຽວ ຕັ້ງໃຈທໍາອຸປະກາຣະຄຸນ ໂດຍບໍ່ຫວັງຜົນຕອບແທນໃນພາຍຫລັງແຕ່ຢ່າງໃດ ບຸພະກາຣີໂດຍທົ່ວໄປທ່ານກໍາໜົດໄວ້ມີ 4 ປະເພດຄື
(1) ມານດາບິດາ
(2) ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ອຸປັດຊາ
(3) ພຣະມະຫາກະສັດ ແລະ
(4) ພຣະພຸທທະເຈົ້າ
ມານດາບິດາໄດ້ຊື່ວ່າ ເປັນບຸພະກາຣີຂອງບຸດທິດາ ເພາະເປັນຜູ້ໃຫ້ກໍາເນິດ ໃຫ້ເລືອດເນື້ອຊີວິດຈິດໃຈ ຕລອດເຖິງໃຫ້ ອາຫານ ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ ເປັນຕົ້ນ ແກ່ບຸດທິດາ ແລະມີໜ້າທີ່ທີ່ຈະຕ້ອງບໍາຣຸງບຸດທິດາໃຫ້ເປັນສຸຂເຊັ່ນ ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ເຮັດຄວາມຊົ່ວ ສອນໃຫ້ຕັ້ງຢູ່ໃນຄວາມດີ ໃຫ້ສຶກສາສິລປະວິທຍາ ຫາຄູ່ຄອງທີ່ສົມຄວນໃຫ້ ແລະມອບຊັບສົມບັດໃຫ້ເມື່ອເວລາສົມຄວນ
ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ອຸປັດຊາໄດ້ຊື່ວ່າ ເປັນບຸພະກາຣີຂອງນັກຮຽນລູກສິດ ເພາະເປັນຜູ້ທີ່ແນະນໍາສັ່ງສອນ ອົບຣົມໃຫ້ມີຄວາມຮູ້ ຄວາມສາມາດ ເພື່ອໃຫ້ລູກສິດເປັນພົລເມືອງດີແລະເປັນຄົນດີໃນສັງຄົມ
ພຣະມະຫາກະສັດໄດ້ຊື່ວ່າ ຊົງເປັນບຸພະກາຣີຂອງຣາສດອນ ເພາະຊົງມີພຣະຣາຊອໍານາດທີ່່ປົກຄອງໄພ່ຟ້າປະຊາຣາດ ຜູ້ອາສັຍ ຢູ່ໃນປະເທດໃຫ້ມີຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸຂ ໂດຍທີ່ພຣະອົງຄ໌ຊົງປະຕິບັດທົສພິດຣາຊທັມເຊັ່ນ ມີທານ ມີສີລ ບໍຣິຈາກ ເປັນຕົ້ນ
ພຣະພຸທເຈົ້າໄດ້ຊື່ວ່າ ຊົງເປັນບຸພະກາຣີຂອງພຸທບໍຣິສັດ ເພາະຊົງມີພຣະມະຫາກະຣຸນາອັນກວ້າງຂວາງໂດຍບໍ່ມີຂອບເຂດ ຊົງສະແດງພຣະທັມເທສນາສັ່ງສອນເວໄນຊົນດ້ວຍຫລັກ 3 ປະການຄື (1) ຊົງຫ້າມບໍ່ໃຫ້ທໍາບາບທັງປວງ (2) ຊົງສອນໃຫ້ທໍາບຸນ ກຸສົລທຸກຢ່າງ ແລະ(3) ຊົງສອນໃຫ້ທໍາຈິດໃຈຜ່ອງໃສ
2. ກະຕັນຍູກະຕະເວທີ ແປວ່າ ບຸກຄົນຜູ້ຮູ້ອຸປກາຣະທີ່ບຸກຄົນອື່ນທໍາແລ້ວແລະຕອບແທນ (one who is grateful and repays the done favour; grateful person) ໝາຍຄວາມວ່າ ຜູ້ຣະນຶກເຖິງຢູ່ສເມີ ເຊິ່ງອຸປກາຣະຄຸນທີ່ທ່ານບຸພະກາຣີນັ້ນໆ ໄດ້ກະທໍາໃຫ້ແກ່ຕົນແລະເມື່ອໄດ້ໂອກາດກໍ່ຕອບແທນຄຸນ ຕາມສົມຄວນແກ່ຖານະ ພາວະ ແລະກາລສມັຍ ເໝືອນບຸກຄົນ ທີ່ກູ້ໜີ້ທ່ານມາ ເມື່ອໄດ້ເວລາກໍ່ຈ່າຍໜີ້ໃຫ້ທ່ານ ຄົນເຮົາທຸກຄົນທີ່ເກີດມາຍ່ອມຊື່ວ່າເປັນລູກໜີ້ເຊັ່ນ ບຸດທິດາເປັນລູກໜີ້ ບິດາມາຣດາ ນັກຮຽນ ລູກສິດເປັນລູກໜີ້ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ເປັນຕົ້ນ
ເມື່ອເປັນລູກໜີ້ໂດຍທີ່ເປັນໜີ້ບຸນຄຸນທ່ານແລ້ວ ຈິ່ງສົມຄວນທີ່ຈະຕອບແທນຄຸນທ່ານ ຈິ່ງຊື່ວ່າເປັນການປົດໜີ້ໄດ້ ຜູ້ທີ່ປົດໜີ້ດ້ວຍການຕອບແທນຄຸນທ່ານໄດ້ແລ້ວຈິ່ງຊື່ວ່າ ກະຕັນຍູກະຕະເວທີໂດຍທົ່ວໄປທ່ານກໍາໜົດໄວ້ 4 ປະເພດຄື (1) ບຸດທິດາ
(2) ນັກຮຽນ ລູກສິດ
(3) ປະຊາຣາດ ແລະ
(4) ພຸດທະບໍຣິສັດ
ບຸດທິດາເມື່ອຣະນຶກເຖິງຄຸນມາຣດາບິດາແລ້ວ ຈິ່ງບໍາຣຸງລ້ຽງດູແລະຖນອມນໍ້າໃຈເພິ່ນ ບໍ່ໃຫ້ເພິ່ນມີຄວາມເດືອດຮ້ອນ ທັງທາງກາຍແລະໃຈ
ນັກຮຽນ ລູກສິດເມື່ອຣະນຶກເຖິງຄຸນຂອງຄຣູອາຈາຣຍ໌ແລ້ວ ຈິ່ງຄວນຕອບແທນຄຸນຂອງເພິ່ນເຊັ່ນ ສະແດງຄວາມເຄົາຣົບ ອ່ອນນ້ອມດ້ວຍການລຸກຂຶ້ນຢືນຮັບ ຄອຍຮັບໃຊ້ເມື່ອເພິ່ນມີທຸຣະ ເຊື່ອຟັງຄໍາສອນຂອງເພິ່ນ ບໍ່ດື້ດ້ານ ເປັນຕົ້ນ
ປະຊາຣາດເມື່ອຣະນຶກເຖິງພຣະຄຸນຂອງພຣະມະຫາກະສັດແລ້ວຈິ່ງຄວນຕອບແທນພຣະອົງຄ໌ທ່ານ ດ້ວຍການຕັ້ງໃຈ
ປະພຶດຕົນ ເປັນພົລເມືອງດີ ມີຄວາມຈົງຮັກພັກດີຕໍ່ພຣະອົງຄ໌ທ່ານ ເປັນຕົ້ນ
ພຸດທະບໍຣິສັດເມື່ອຣະນຶກເຖິງພຣະຄຸນຂອງພຣະພຸທເຈົ້າແລ້ວ ຈິ່ງຄວນຕອບແທນດ້ວຍການປະຕິບັດທັມສົມຄວນແກ່ທັມ ກ່າວຄືຕັ້ງໃຈບູຊາພຣະພຸທເຈົ້າດ້ວຍການງົດເວັ້ນຈາກຂໍ້ທີ່ຊົງຫ້າມ ທໍາຕາມຂໍ້ທີ່ຊົງອະນຸຍາດທຸກປະການ
ເມື່ອບຸກຄົນມາຣະນຶກເຖິງໜີ້ບຸນຄຸນແລ້ວ ໄດ້ປົດໜີ້ດ້ວຍການປະພຶດຕົນຊອບຕອບແທນຄຸນໂດຍຄວນແກ່ຖານະແລະ ຖືກຕ້ອງຕາມປະເພດດັ່ງກ່າວມາຈິ່ງໄດ້ຊື່ວ່າ “ກະຕັນຍູກະຕະເວທີ” ໂດຍສົມບູນ ທໍາຢ່າງນີ້ຍ່ອມເປັນທີ່ນິຍົມຊົມຊອບຂອງ ຄົນທົ່ວໄປ ເພາະຮູ້ຈັກຄຸນຄວາມດີທີ່ຜູ້ອື່ນທຳໄວ້ແກ່ຕົນແລະຕອບແທນຕາມສົມຄວນ ບຸກຄົນເຊັ່ນນີ້ຍ່ອມມີຄວາມສຸຂ ຄວາມຈະເຣິນຍິ່ງໆຂຶ້ນ
ຈົ່ງເບິ່ງຕົວຢ່າງ ສຸວັນນະສາມພຣະໂພທິສັດຍອດກະຕັນຍູ ຕັ້ງໃຈເບິ່ງແຍງມາຣດາບິດາຜູ້ຕາບອດ ແມ່ນຖືກກະບິລຍັກຍິງ ດ້ວຍລູກສອນອາບຢາພິດສະຫລົບໄປແລ້ວ ແຕ່ກັບຟື້ນຄືນຊີບມາໄດ້ດ້ວຍເດດແຫ່ງຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີແທ້ໆ ແລະອີກ ເຣື່ອງອຸປຕິສະປາຣິພາຊົກໄດ້ຟັງຄໍາສອນຈາກພຣະອັສະຊິເຖຣະໜ້ອຍດຽວແລ້ວຕັ້ງໃຈປະຕິບັດຕາມກໍໄດ້ບັນລຸໂສດາປັດຕິຜົລ ໄດ້ເປັນພຣະອະຣິຍະບຸກຄົນທາງພຣະພຸທສາສນານີ້ກໍເປັນຜົລຂອງກະຕັນຍູກະຕະເວທີເໝືອນກັນແລະເມື່ອທ່ານຮູ້ວ່າພຣະອັສະຊິ
ເຖຣະຜູ້ເປັນອາຈາຣຍ໌ຢູ່ທາງທິດໃດກໍຂາບໄຫວ້ແລ້ວນອນປິ່ນຫົວໄປທາງທິດນັ້ນສເມີ ເພາະວ່າທ່ານມີຄວາມກະຕັນຍູ ກະຕະເວທີ ນັ້ນເອງ
“ນິມິດຕັງ ສາທຸຣູປານັງ ກະຕັນຍູກະຕະເວທິຕາ”
ຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີ ເປັນເຄື່ອງໝາຍແຫ່ງຄົນດີ
ໂດຍ : ສິງປະທຸມ ພິກຂຸ
ສັງຄົມໃນປະຈຸບັນນີ້ ຜູ້ຄົນຕ່າງຍາດແຍ່ງຊີງດີຊີງເດັ່ນກັນແບບບໍ່ມີເຫດຜົນ ປາສະຈາກຄວາມເມດຕາປານີ ມີຄວາມໂຫດ ຮ້າຍປ່າເຖື່ອນ ຖືເອົາຜົນປໂຍດຂອງຕົນເອງແລະພວກພ້ອງເປັນໃຫຍ່ ຄົນອື່ນຈະໄດ້ຮັບຄວາມ ເສັຽຫາຍ ຢ່າງໃດກໍ່ບໍ່ ຫ່ວງໃຍ ສົນໃຈ ຂໍໃຫ້ຕົນເອງໄດ້ຮັບຜົນປໂຍດ ພຶດຕິກໍາແປກປລາດທາງສັງຄົມດັ່ງກ່າວນີ້ ເກີດຂຶ້ນໃນສັງຄົມ ທຸກຊົນຊັ້ນ ສາເຫດໃຫຍ່ໆ ອາດເປັນເພາະວ່າການເພິ່ມຂຶ້ນຂອງປະຊາກອນໂລກເປັນຈໍານວນຫລາຍ ນອກຈາກນີ້ມະນຸດຍັງພົບກັບພາວະໂລກຮ້ອນ ເຊິ່ງສ້າງຄວາມທຸກຍາກຢ່າງໜັກໜ່ວງ ກ່າວໄດ້ວ່າມະນຸດໃນສັງຄົມສມັຍໃໝ່ ກໍາລັງພົບກັບການຍາດແຍ່ງອາຫານ ກັບໄພ ພິບັດທາງທໍາມະຊາດ ຣວມທັງໄພວິປຣິດທາງສີລທັມຄື ຜູ້ຄົນສ່ວນໃຫຍ່ ຫ່າງຈາກສາສນາ ບໍ່ຢາກຄິດຢາກເຮັດອັນໃດ ເລີຍທີ່ຫຍຸ້ງຍາກສັບສົນ ນັ້ນໝາຍເຖິງຂາດຄວາມຕື່ນຕົວທີ່ຈະເສັຽສລະ ຫລືສ້າງຄວາມດີຄືມີຄວາມເຫັນແກ່ຕົວຢ່າງຍິ່ງຂຶ້ນ
ເພື່ອຄວາມຢູ່ລອດປອດໄພຂອງຕົນເອງ ຄອບຄົວແລະເພື່ອນຝູງ ສາຍເຫດດັ່ງກ່າວເຮັດໃຫ້ສະພາບສັງຄົມບໍ່ໜ້າຢູ່ ບໍ່ເປັນມິດຕໍ່ເພື່ອນບ້ານ ຂາດການພັດທະນາຍົກຣະດັບຈິດໃຈແລະຊີວິດໃຫ້ສູງຂຶ້ນຄືວິຖີຊີວິດເກືອບຈະບໍ່ໄດ້ຢູ່ໃນ ເສັ້ນທາງ ແຫ່ງ ຄວາມເປັນອາຣະຍະຊົນຄືຄວາມຈະເຣິນຢ່າງປະເສີດ ຄວາມຈະເຣິນງອກງາມທີ່ໄດ້ສາຣະສົມກັບທີ່ເປັນຜູ້ຈະເຣິນແລ້ວ
ໃນການຄົບຫາສະມາຄົມກັບບຸກຄົນອື່ນໃນສັງຄົມສມັຍປະຈຸບັນນີ້ຜູ້ປະຕິບັດທັມຕ້ອງກວດສອບໃຫ້ລະອຽດຫລາຍຂຶ້ນ ຢ່າປມາດ ເພາະການສ້າງມິຕພາບກັບມິດທຽມ ຈະເຮັດໃຫ້ເຮົາເສັຍເວລາແລະຊັບສິນເງິນທອງຢ່າງຄິດບໍ່ເຖິງ ເພາະບຸກຄົນ ເຫລົ່ານີ້ອາດມາຈາກພົບພູມທີ່ຕໍ່າພ້ອມທີ່ຈະເຮັດສິ່ງທີ່ເປັນອະກຸສົນໄດ້ຕລອດເວລາ ໂດຍບໍ່ລະອາຍແລະຢ້ານກົວຕໍ່ບາບກັມ ດັງນັ້ນຜູ້ປະຕິບັດທັມສາມາດປ້ອງກັນມະນຸດມະຫາໄພເຫລົ່ານີ້ໄດ້ດ້ວຍຕົນເອງ ໂດຍໝັ່ນກວດສອບ ຄຸນລັກສະນະຄົນທີ່ເຮົາ ກໍາລັງຄົບຢູ່ນັ້ນ ເພື່ອໃຫ້ເກີດມຸມມອງ (Outlook) ໃນວົງກວ້າງສຳຫລັບເຣື່ອງການສ້າງມິຕພາບກັບບຸກຄົນອື່ນໃນສັງຄົມນັ້ນ ໃຫ້ພິຈາຣະນາເຖິງບຸກຄົນສໍາຄັນທີ່ຄວນເຂົ້າໃຈຢ່າງເລິກເຊິ່ງຄື ບຸກຄົນທີ່ຫາໄດ້ຍາກ 2 ຢ່າງ ດັ່ງນີ້
1. ບຸພະກາຣີ ແປວ່າ ບຸກຄົນຜູ້ທໍາອຸປະກາຣະກ່ອນ (one who is first to do a favor; previous benefactor) ໄດ້ແກ່ບຸກຄົນ ຜູ້ມີນິດໃສນໍ້າໃຈດີ ໂອບອ້ອມອາຣີ ມີຈິດປະກອບດ້ວຍຄວາມຮັກ ຄວາມປາຖນາດີ ຫວັງຄວາມສຸຂຄວາມຈະເຣິນຕໍ່ຜູ້ອື່ນ ບໍ່ຄິດຢາກໄດ້ແຕ່ຝ່າຍດຽວ ຕັ້ງໃຈທໍາອຸປະກາຣະຄຸນ ໂດຍບໍ່ຫວັງຜົນຕອບແທນໃນພາຍຫລັງແຕ່ຢ່າງໃດ ບຸພະກາຣີໂດຍທົ່ວໄປທ່ານກໍາໜົດໄວ້ມີ 4 ປະເພດຄື
(1) ມານດາບິດາ
(2) ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ອຸປັດຊາ
(3) ພຣະມະຫາກະສັດ ແລະ
(4) ພຣະພຸທທະເຈົ້າ
ມານດາບິດາໄດ້ຊື່ວ່າ ເປັນບຸພະກາຣີຂອງບຸດທິດາ ເພາະເປັນຜູ້ໃຫ້ກໍາເນິດ ໃຫ້ເລືອດເນື້ອຊີວິດຈິດໃຈ ຕລອດເຖິງໃຫ້ ອາຫານ ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ ເປັນຕົ້ນ ແກ່ບຸດທິດາ ແລະມີໜ້າທີ່ທີ່ຈະຕ້ອງບໍາຣຸງບຸດທິດາໃຫ້ເປັນສຸຂເຊັ່ນ ຫ້າມບໍ່ໃຫ້ເຮັດຄວາມຊົ່ວ ສອນໃຫ້ຕັ້ງຢູ່ໃນຄວາມດີ ໃຫ້ສຶກສາສິລປະວິທຍາ ຫາຄູ່ຄອງທີ່ສົມຄວນໃຫ້ ແລະມອບຊັບສົມບັດໃຫ້ເມື່ອເວລາສົມຄວນ
ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ອຸປັດຊາໄດ້ຊື່ວ່າ ເປັນບຸພະກາຣີຂອງນັກຮຽນລູກສິດ ເພາະເປັນຜູ້ທີ່ແນະນໍາສັ່ງສອນ ອົບຣົມໃຫ້ມີຄວາມຮູ້ ຄວາມສາມາດ ເພື່ອໃຫ້ລູກສິດເປັນພົລເມືອງດີແລະເປັນຄົນດີໃນສັງຄົມ
ພຣະມະຫາກະສັດໄດ້ຊື່ວ່າ ຊົງເປັນບຸພະກາຣີຂອງຣາສດອນ ເພາະຊົງມີພຣະຣາຊອໍານາດທີ່່ປົກຄອງໄພ່ຟ້າປະຊາຣາດ ຜູ້ອາສັຍ ຢູ່ໃນປະເທດໃຫ້ມີຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸຂ ໂດຍທີ່ພຣະອົງຄ໌ຊົງປະຕິບັດທົສພິດຣາຊທັມເຊັ່ນ ມີທານ ມີສີລ ບໍຣິຈາກ ເປັນຕົ້ນ
ພຣະພຸທເຈົ້າໄດ້ຊື່ວ່າ ຊົງເປັນບຸພະກາຣີຂອງພຸທບໍຣິສັດ ເພາະຊົງມີພຣະມະຫາກະຣຸນາອັນກວ້າງຂວາງໂດຍບໍ່ມີຂອບເຂດ ຊົງສະແດງພຣະທັມເທສນາສັ່ງສອນເວໄນຊົນດ້ວຍຫລັກ 3 ປະການຄື (1) ຊົງຫ້າມບໍ່ໃຫ້ທໍາບາບທັງປວງ (2) ຊົງສອນໃຫ້ທໍາບຸນ ກຸສົລທຸກຢ່າງ ແລະ(3) ຊົງສອນໃຫ້ທໍາຈິດໃຈຜ່ອງໃສ
2. ກະຕັນຍູກະຕະເວທີ ແປວ່າ ບຸກຄົນຜູ້ຮູ້ອຸປກາຣະທີ່ບຸກຄົນອື່ນທໍາແລ້ວແລະຕອບແທນ (one who is grateful and repays the done favour; grateful person) ໝາຍຄວາມວ່າ ຜູ້ຣະນຶກເຖິງຢູ່ສເມີ ເຊິ່ງອຸປກາຣະຄຸນທີ່ທ່ານບຸພະກາຣີນັ້ນໆ ໄດ້ກະທໍາໃຫ້ແກ່ຕົນແລະເມື່ອໄດ້ໂອກາດກໍ່ຕອບແທນຄຸນ ຕາມສົມຄວນແກ່ຖານະ ພາວະ ແລະກາລສມັຍ ເໝືອນບຸກຄົນ ທີ່ກູ້ໜີ້ທ່ານມາ ເມື່ອໄດ້ເວລາກໍ່ຈ່າຍໜີ້ໃຫ້ທ່ານ ຄົນເຮົາທຸກຄົນທີ່ເກີດມາຍ່ອມຊື່ວ່າເປັນລູກໜີ້ເຊັ່ນ ບຸດທິດາເປັນລູກໜີ້ ບິດາມາຣດາ ນັກຮຽນ ລູກສິດເປັນລູກໜີ້ຄຣູອາຈາຣຍ໌ ເປັນຕົ້ນ
ເມື່ອເປັນລູກໜີ້ໂດຍທີ່ເປັນໜີ້ບຸນຄຸນທ່ານແລ້ວ ຈິ່ງສົມຄວນທີ່ຈະຕອບແທນຄຸນທ່ານ ຈິ່ງຊື່ວ່າເປັນການປົດໜີ້ໄດ້ ຜູ້ທີ່ປົດໜີ້ດ້ວຍການຕອບແທນຄຸນທ່ານໄດ້ແລ້ວຈິ່ງຊື່ວ່າ ກະຕັນຍູກະຕະເວທີໂດຍທົ່ວໄປທ່ານກໍາໜົດໄວ້ 4 ປະເພດຄື (1) ບຸດທິດາ
(2) ນັກຮຽນ ລູກສິດ
(3) ປະຊາຣາດ ແລະ
(4) ພຸດທະບໍຣິສັດ
ບຸດທິດາເມື່ອຣະນຶກເຖິງຄຸນມາຣດາບິດາແລ້ວ ຈິ່ງບໍາຣຸງລ້ຽງດູແລະຖນອມນໍ້າໃຈເພິ່ນ ບໍ່ໃຫ້ເພິ່ນມີຄວາມເດືອດຮ້ອນ ທັງທາງກາຍແລະໃຈ
ນັກຮຽນ ລູກສິດເມື່ອຣະນຶກເຖິງຄຸນຂອງຄຣູອາຈາຣຍ໌ແລ້ວ ຈິ່ງຄວນຕອບແທນຄຸນຂອງເພິ່ນເຊັ່ນ ສະແດງຄວາມເຄົາຣົບ ອ່ອນນ້ອມດ້ວຍການລຸກຂຶ້ນຢືນຮັບ ຄອຍຮັບໃຊ້ເມື່ອເພິ່ນມີທຸຣະ ເຊື່ອຟັງຄໍາສອນຂອງເພິ່ນ ບໍ່ດື້ດ້ານ ເປັນຕົ້ນ
ປະຊາຣາດເມື່ອຣະນຶກເຖິງພຣະຄຸນຂອງພຣະມະຫາກະສັດແລ້ວຈິ່ງຄວນຕອບແທນພຣະອົງຄ໌ທ່ານ ດ້ວຍການຕັ້ງໃຈ
ປະພຶດຕົນ ເປັນພົລເມືອງດີ ມີຄວາມຈົງຮັກພັກດີຕໍ່ພຣະອົງຄ໌ທ່ານ ເປັນຕົ້ນ
ພຸດທະບໍຣິສັດເມື່ອຣະນຶກເຖິງພຣະຄຸນຂອງພຣະພຸທເຈົ້າແລ້ວ ຈິ່ງຄວນຕອບແທນດ້ວຍການປະຕິບັດທັມສົມຄວນແກ່ທັມ ກ່າວຄືຕັ້ງໃຈບູຊາພຣະພຸທເຈົ້າດ້ວຍການງົດເວັ້ນຈາກຂໍ້ທີ່ຊົງຫ້າມ ທໍາຕາມຂໍ້ທີ່ຊົງອະນຸຍາດທຸກປະການ
ເມື່ອບຸກຄົນມາຣະນຶກເຖິງໜີ້ບຸນຄຸນແລ້ວ ໄດ້ປົດໜີ້ດ້ວຍການປະພຶດຕົນຊອບຕອບແທນຄຸນໂດຍຄວນແກ່ຖານະແລະ ຖືກຕ້ອງຕາມປະເພດດັ່ງກ່າວມາຈິ່ງໄດ້ຊື່ວ່າ “ກະຕັນຍູກະຕະເວທີ” ໂດຍສົມບູນ ທໍາຢ່າງນີ້ຍ່ອມເປັນທີ່ນິຍົມຊົມຊອບຂອງ ຄົນທົ່ວໄປ ເພາະຮູ້ຈັກຄຸນຄວາມດີທີ່ຜູ້ອື່ນທຳໄວ້ແກ່ຕົນແລະຕອບແທນຕາມສົມຄວນ ບຸກຄົນເຊັ່ນນີ້ຍ່ອມມີຄວາມສຸຂ ຄວາມຈະເຣິນຍິ່ງໆຂຶ້ນ
ຈົ່ງເບິ່ງຕົວຢ່າງ ສຸວັນນະສາມພຣະໂພທິສັດຍອດກະຕັນຍູ ຕັ້ງໃຈເບິ່ງແຍງມາຣດາບິດາຜູ້ຕາບອດ ແມ່ນຖືກກະບິລຍັກຍິງ ດ້ວຍລູກສອນອາບຢາພິດສະຫລົບໄປແລ້ວ ແຕ່ກັບຟື້ນຄືນຊີບມາໄດ້ດ້ວຍເດດແຫ່ງຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີແທ້ໆ ແລະອີກ ເຣື່ອງອຸປຕິສະປາຣິພາຊົກໄດ້ຟັງຄໍາສອນຈາກພຣະອັສະຊິເຖຣະໜ້ອຍດຽວແລ້ວຕັ້ງໃຈປະຕິບັດຕາມກໍໄດ້ບັນລຸໂສດາປັດຕິຜົລ ໄດ້ເປັນພຣະອະຣິຍະບຸກຄົນທາງພຣະພຸທສາສນານີ້ກໍເປັນຜົລຂອງກະຕັນຍູກະຕະເວທີເໝືອນກັນແລະເມື່ອທ່ານຮູ້ວ່າພຣະອັສະຊິ
ເຖຣະຜູ້ເປັນອາຈາຣຍ໌ຢູ່ທາງທິດໃດກໍຂາບໄຫວ້ແລ້ວນອນປິ່ນຫົວໄປທາງທິດນັ້ນສເມີ ເພາະວ່າທ່ານມີຄວາມກະຕັນຍູ ກະຕະເວທີ ນັ້ນເອງ
“ນິມິດຕັງ ສາທຸຣູປານັງ ກະຕັນຍູກະຕະເວທິຕາ”
ຄວາມກະຕັນຍູກະຕະເວທີ ເປັນເຄື່ອງໝາຍແຫ່ງຄົນດີ